Van onderwijs naar ouderenzorg

De oorsprong van de Montessori-aanpak ligt bij onderwijsvernieuwer Maria Montessori. Het uitgangspunt van de pedagogiek die ze ontwikkelde is dat ieder kind een noodzakelijke drang heeft tot zelfontplooiing. Voor de gezonde ontwikkeling en welbevinden van kinderen horen we daar op in te spelen door hen zo veel mogelijk autonomie te geven. Dat doen we bijvoorbeeld door gepaste materialen en een gepaste omgeving aan te bieden om de kinderen te ondersteunen. 

Wat is de link met ouderenzorg?

Julie Goethals: “Autonomie en participatie zijn ook voor ouderen cruciaal om zich goed te voelen. Voor hen is het belangrijk om positief betrokken te zijn bij zinvolle activiteiten, om een gevoel van controle over het eigen leven te behouden en om een plaats en een rol te hebben binnen een gemeenschap.”

“Amerikaanse professor neuropsychologie Cameron Camp werkte op basis van het werk van Maria Montessori een methode uit specifiek voor ouderen. Via Frankrijk kwam Senior Montessori vervolgens tot in Wallonië en Brussel, en nu zet Senior Montessori de eerste stappen in Vlaanderen.”

Sleutelbegrippen van Senior Montessori 

Dit uitgeschreven interview is een verkorte versie van een langer gesprek met Julie waarin ze vertelt over het ontstaan van Senior Montessori en over de sleutelbegrippen van de aanpak. Je kan de video-opname hier bekijken, of ontdek de sleutelbegrippen hieronder. 

Sleutelbegrip 1: Dementie is een beperking, geen ziekte

Julie: “Door dementie als een beperking te beschouwen kunnen we de persoon achter de beperking beter zien. Neem het voorbeeld van bewoners die zich niet goed meer kunnen oriënteren en daardoor de weg kwijtraken. Bekijk het als een beperking: zo krijg je de reflex samen met de bewoners naar oplossingen te zoeken.” 

“In veel woonzorgcentra lijken de gangen bijvoorbeeld erg op elkaar. Je zou er zelf verloren lopen. Voor veel mensen met dementie is dat eens zo moeilijk. Als ondersteuner kan je hen dan helpen om hun beperkingen te omzeilen. Met makkelijke tools als wegwijzers en herkenningspunten maak je het voor hen mogelijk om zelfstandig hun weg te vinden. “

Sleutelbegrip 2: Kijken naar wat wel nog gaat opent perspectieven

Julie: “In woonzorgcentra kijkt men vaak naar wat niet meer gaat. De Katz-schaal is daar een duidelijk voorbeeld van. Je evalueert wat de bewoner niet meer kan en hoe afhankelijk die van jou is.”

De Montessori-filosofie kijkt in de eerste plaats naar de sterktes van personen. Medewerkers en bewoners hebben zo meer aandacht voor de behouden vaardigheden – wat wel nog kan dus – en op het leervermogen van ouderen.

“Neem als concreet voorbeeld een bewoner met verlamming aan de rechterarm. Indien je focust op de mogelijkheden die de bewoner wel nog heeft met de linkerarm ontstaan er nieuwe mogelijkheden. Om een meer kwalitatief leven te faciliteren kan je de omgeving van de bewoner aanpassen en activiteiten aanbieden op basis van wat wel nog kan.“

Sleutelbegrip 3: Dagdagelijkse activiteiten geven ons leven zin

Julie: “Ons leven is een aaneenschakeling van activiteiten. ‘s Morgens opstaan, aankleden, wassen, bed opmaken. Dat zijn uiteindelijk allemaal activiteiten, die zorgen voor positieve effecten op ons welbevinden. Ze geven ons leven. “

“Laat ons activiteiten in het woonzorgcentrum dus niet bekijken door de bril van animatie maar ruimer bekijken als dagdagelijkse activiteiten. Het is dan de uitdaging voor teams om bewoners te betrekken bij zinvolle activiteiten voor hen.“

“Activiteiten zijn zinvol wanneer ze betekenis hebben. Wanneer ze vertrekken vanuit wat wie de bewoner is en wat er belangrijk is voor hem of haar. Daarnaast horen activiteiten uiteraard aangepast te zijn aan de mogelijkheden van de bewoner. De moeilijkheidsgraad hoort juist te zijn. Want indien de persoon telkens faalt verdwijnt de goesting en het goede gevoel.”

---

Senior Montessori bracht een Franstalig boek uit met 100 simpele activiteiten in het dagelijkse leven. Bij elke activiteit is aangegeven hoe je ze kan aanpassen aan de vaardigheden van de persoon. 

--

“Als hulpverlener zit het er ingebakken dat we helpen. Dat we dingen gaan doen in de plaats van mensen. Maar daardoor nemen we hen ook dingen af.”

“Onderzoekers van de Arteveldehogeschool deden onderzoek naar betekenisvolle activiteiten in ouderenzorg. Ze ontdekten dat de gemiddelde persoon voor de verhuis naar het woonzorgcentrum 35 betekenisvolle activiteiten heeft. Na verhuis zijn dat er nog maar 17. Door te helpen nemen we ook veel af.”

Maria Montessori zegt “alles wat je in mijn plaats doet, dat neem je mij af“. Laat ons dus mensen zo veel mogelijk nog zelf laten doen indien ze dat willen. Het is dan aan ons als begeleider om de omgeving zo af te stemmen dat bewoners ondersteuning kunnen krijgen maar ondertussen toch veel zinvolle activiteiten zelf kunnen doen.

Sleutelbegrip 4: De zorgverlener is een facilitator

Julie “Er zijn nog te vaak hele mooie kine of ergo ruimtes met prachtige materialen die achter slot en grendel zitten. Dat staat in contrast met bewoners die er zitten en er zelden iets mee doen. Pas die omgeving aan. Schik die zodat bewoners zelf naar activiteiten kunnen grijpen.”

“Dat doen wij als coach bij Senior Montessori ook. We ondersteunen de teams om anders te werken maar uiteindelijk zijn het de teams zelf wel die het werk doen.”

Aanbod Senior Montessori

Julie en haar team helpen teams in de woonzorg en thuiszorg om hun blik op veroudering te veranderen. Senior Montessori helpt organisaties met het vormen van hun visie en gaat daarnaast aan de slag met teams via opleidingen en begeleidingstrajecten.

Meer weten over Senior Montessori?

Julie Goethals: [email protected]

www.senior-montessori.org